Uloga Geocentra u formiranju Geoparka na prostoru Srednje Bosne i Hercegovine
Formiranjem Geocentra je inicijalni postupak u osnivanju Geoparka na, a veoma blizu prirodnih potencijala kakva daju Kiseljak, Fojnica i potencijal Srednjebosanskog kantona, zatim dijelovi visoke Hercegovine, Jablanica, Konjic, Prozor, omogućava otvaranje jedne nove destinacije, koja bi u velikoj većini omogučila očuvanje prirode i kulturne baštine i razvoj različitih vrsta turizma.
Šta bi to donijelo lokalnim zajednicama:
- Pozicioniranje i unapređenje lokaliteta za razvoj Geoparka, kao jedne nove i atraktivne destinacije, što bi se još više dopunilo ojačavanjem ugostiteljske ponude, i stvaranje Geocentra koji bi mogao da poveže čitav prostor kroz nove turističke proizvode (geoturizam, kamping, planinaranje, vjerski turizam i kulturni turizam)
- Stvaranje novih turističkih proizvoda bi omogućio da se pojavi niz novih turista koji do sada nisu pohodili ovaj kraj:
- Formiranje novih kulturnih sadržaja (od festivala minerala, raftinga, obilazaka samostana i drugih vjerskih objekata, tvrdjave, spomenika iz drugog svetskog rata i poratnog perioda itd) uz niz obrazovnih sadržaja;
- Gastronomija – domaći specijaliteti, uz lovni turizam, ribolovni turizam;
- Vjerski turizam i razvoj ruralnog turizma.
Geocentar kao prvi nivo u razvoju novog Geoparka
Na prvi pogled izgleda kao da geoparkovi nisu bitni za ostvarivanje potreba mladih za novim turističkim i obrazovnim sadržajima. Jer, kad pogledamo definiciju geoparkova – da su to u stvari geološki prostori koji se zasnivaju na očuvanju i poznavanju prirodnog ambijenta, to nas na prvi pogled usmjerava da su to statični, čak muzejski postavljeni projekti. Međutim, današnji geoparkovi su važni projekti za razvoj nauke, obrazovanja, zaštite prirode, turizma, proizvodnje zdrave hrane i obnove ruralnih prostora.
Geopark je mnogo više nego samo geološki prostor, bez obzira što je to svim zemljama u svijetu u osnovnom određenju povezano sa geologijom i geomorfologijom. Prije svega, geopark se takođe mora doživljavati kao projekat koji u sebi sadrži jedinstvo prirode, nauke, obrazovanja, kulture, arheologije i turizma, ali zasnovanog na očuvanju vrijednosti u prostoru.
Bosna i Hercegovina ima izuzetne uslove za razvoj najmanje tri geoparka, i to sa mogućnošću razvoja neformalnih oblika obrazovanja u njima, koji bi razvijali posebnu kulturu izuzetnosti. Takvi programi bi pomogli da se dobije nova generacija nadarenih mladih ljudi za razvoj nauke i umjetnosti na prostoru čitave Bosne i Hercegovine. Zbog toga, moramo ukazati na samu suštinu formiranja geoparkova i na njihovu misiju i značaj.
Geopark u prostoru Srednje Bosne i Hercegovine možemo različito prostorno posmatrati kao:
- Područje koje je važno u smislu geologije, geomorfologije i botanike.
- Prirodnu raznolikost koja je važna za očuvanje vodenog svijeta mnogih rijeka, jezera, i prirodno očuvanih dijelova vodotoka, kao što su izvori i rezervoari pitke vode.
- Kao kulturološki prostor koji u svojoj biti je originalan i pruža mogućnost jedinstvenog doživljaja i različitih oblika saznanja.
- Kao prostor koji se zasniva na istraživanjima i edukaciji stanovništva, pogotovu mladih,
- Razvoj kreativnog turizma, na bazi razvoja kreativnih industrija.
Geopark je specifično područje s crtama posebnog geološkog značaja, rariteta ili ljepote. Ove crte su reprezentativne u regionalnoj geološkoj historiji, događajima i procesima. Osim za naučna istraživanja i široku edukaciju o okolišu, geoparkovi mogu dati veliki potencijal za lokalni ekonomski razvoj.
Jedna od najvažnijih djelatnosti geoparkova edukacija mladih. Pogotovu kada su u pitanju znanja iz prirodnih nauka, umjetnosti i historijskog razvoja društva. Zato se uvijek ističe da geoparkovima ne pridonose samo geološki zanimljivi lokaliteti, već i razne druge ekološke, arheološke, historijske i kulturne znamenitosti i susret mladih sa njima.
Zato je organizacija UNESCO pokrovitelj organizacije svjetskih geoparkova, ona nastoji podići svijest o georaznolikosti i promovirati najbolje prakse zaštite, obrazovanja i turizma. Zajedno sa mjestima svjetske baštine i rezervatima biosfere UNESCO svjetski geoparkovi čine kompletnu paletu alata održivog razvoja i daju neprocjenjiv doprinos ostvarivanju ciljeva održivog razvoja kombiniranjem globalnih i lokalnih perspektiva.